---------- Forwarded message --------- Od: Andrzej Antoni Czerwiński<no-reply@blogger.com> Date: sob., 30 sty 2021 o 13:05 Subject: [FENOMEN] Fwd: Mikolaja Wasyliewicza Berga Zapiski o Powstaniu Polskiem t.3 To: <ac84703@gmail.com>
---------- Forwarded message --------- Od: Andrzej Antoni .Czerwiński<ac84703@gmail.com> Date: pt., 29 sty 2021 o 07:58 Subject: Mikolaja Wasyliewicza Berga Zapiski o Powstaniu Polskiem t.3 To: ; ME
302Franciszka Ramotowska Warszawa przedstyczniowa...Konarski K., Archiwalia powstania styczniowego w Archiwum Akt Dawnych, „Przegląd Historyczny", t. 34, 1937–1938, nr 2Korotyński W., Losy szkolnictwa w Królestwie Polskim, Warszawa 1906Kraushar A., Kartki z pamiętnika Alkara, t. 1, Czasy szkolneprzed 1861r., Kraków 1910; t. 2, Z lat 1858–1865, Kraków 1913Kraushar A., ,,Pan Andrzej". Żywot, zasługi, wygnaniei hołd narodowy po-zgonny, oddany zwłokom ś.p. Andrzeja hr. ZamojskiegowKrakowiei w Warszawie w roku 1924, Lwów 1925Kraushar A. [Pięciu poległych], [w:] Warszawa w pamiętnikach powstania styczniowego oprac. K. Dunin-Wąsowicz, Warszawa 1863Kraszewski J. I., Sprawa polska w roku 1861, Paryż 1862Kronika wypadków miasta Warszawy od 1860 do 1863 r., [w:] Kalendarz Polski, Bendlikon 1866, nakładem J. RadomińskiegoKrukowski S., Polska odrodzona czy państwo nowe?, „Czasopismo Prawno- Historyczne", t. 29, 1977, z. 1Kucharzewski J., Epoka paskiewiczowska. Losy oświaty, Warszawa 1914Kupfer F., Ber Meisels i jego udział w walkach wyzwoleńczych narodu polskie-go (1846, 1848, 1863–1864), Warszawa 1953Leskiewiczowa J., Korespondencja z Warszawy 25 marca 1861 r., [w:] Losy Polaków w XIX i XX w. Studia ofiarowane profesorowi Stefanowi Kieniewiczowi w osiemdziesiątą rocznicę Jego urodzin, Warszawa 1987Leslie R. F., Reform and Insurrection in Russian Poland 1856–1865, London, 1965Leśnodorski B., Warszawa w dziejach narodu i państwa, „Rocznik Warszawski", t. 7, 1966Lewak A. [oprac.], Polska korespondencja Garibaldiego, Kraków 1932Lewak A., Więckowska H., Zbiory Biblioteki Rapperswilskiej, Warszawa 1938Lewak A., Straty Biblioteki Rapperswilskiej w zbiorach rękopiśmiennych, [w:] Straty bibliotek i archiwów warszawskich w zakresie rękopiśmiennych źródeł historycznych, t. 3, Biblioteki, Warszawa 1955Lisicki H., Aleksander Wielopolski 1803–1877, t. 1–3, Kraków 1878Łaniec S., Partyzanci żelaznych dróg roku 1863. Kolejarze i drogi żelazne w powstaniu styczniowym, Warszawa 1974Łepkowski T., Przemysł warszawski u progu epoki kapitalistycznej, Warszawa 1960Łepkowski T., Początki klasy robotniczej Warszawy, Warszawa 1956Łukaszewski J., Pamiętnik z lat 1862–1864, wstęp S. Kieniewicz, Warszawa 1973Maliszewski E., Józef Piotrowski, naczelnik miasta Warszawy (epizod z dzie-jów 1863 r.), „Biesiada Literacka", 1925, nr 3 (12), 4 (13), 5 (14)Manifestacje warszawskie w 1861r. z dodatkiem „Śpiewów nabożnych" (1861),Warszawa 1916Miąso J., Szkoły realne w Królestwie Polskim w okresie międzypowstanio-wym, [w:] Rozprawy z dziejów oświaty, t. 6, red. Ł. Kurdybacha, Wrocław 1963Miąso J., Szkolnictwo zawodowe w Królestwie Polskim w latach 1815–1915, Warszawa 1966
303BibliografiaMickiewicz W., Emigracja polska 1860–1890, t. 1, Kraków 1908; Emigracja polska 1862–1870, t. 2, Warszawa–Kraków 1927Mikoszewski K., Pamiętniki moje, przedm. R. Bender, Warszawa 1987Mińkowska A., Gzowski Gerwazy (1812–1888), [w:] PSB, t. 9, Wrocław–Warszawa–Kraków 1960–1961Miśko D., Historia założenia i rozwoju Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Uczniów Uniwersytetu Jagiellońskiego w 25. rocznicę jubileuszową, Kraków 1891Montalembert C. F., Une nation en deuil, la Pologne en 1861, Paris 1861Morawski K., Polacy i sprawa polska w dziejach Italii w latach 1830–1866, Warszawa 1937Mouchanoff M.V., Kalergis an ihre Tochter, Lipsk 1907[Nagórska]-Rudzka W., Młodzież Kongresówki w latach 1855–1861, „Przegląd Historyczny", t. 32, 1935, z. 1[Nagórska]-Rudzka W., Karol Majewski w latach 1859–1864, Warszawa 1937Niemojewski J., Leon Frankowski, komisarz cywilny i organizator wojskowy województwa lubelskiego w latach 1862–1863, [w:] Sprawozdania z posie-dzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Wydz. II, H., t. 30, 1937Niemojewski J., Podstawy prawne wyroków sądów wojskowych rosyjskich w powstaniu r.1863 na terytorium Królestwa Polskiego. Szkic historycz-no-prawny, [w:] Księga pamiątkowa ku uczczeniu dwudziestopięcioletniej działalności naukowej profesora Marcelego Handelsmana, Warszawa 1929Oppman E., Rewolucyjna organizacja miasta Warszawy w powstaniu stycz-niowym, „Przegląd Historyczny", t. 34, 1937–1938, z. 2 [artykuł oprac. na podstawie źródeł już nieistniejących]Oppman E., Wojskowa organizacja Warszawy w powstaniu styczniowym, „Przegląd Historyczno-Wojskowy", t. 3, 1930Pamiętnik Mierosławskiego (1861–1863), wyd. J. Frejlich, Warszawa 1924Pamiętniki Fryderyka hrabiego Skarbka, Poznań 1878Pamiętniki Ignacego Baranowskiego (1840–1862), wyd. A. Wrzosek, Poznań 1923Pamiętnik Jana Maykowskiego członka Komitetu Centralnego, a następnie komisarza nadzwyczajnego Rządu Narodowego w zaborze austriackim, przedm. S. Krzemiński, Lwów 1909Pamiętniki Seweryna Gąseckiego powstańca z roku 1863/4, spisał według jego opowiadania Zygmunt Słupski, Poznań 1895Pieńkowski A., Notatki o powstaniu 1863 r., [w:] Spiskowcy i partyzanci 1863 roku, oprac. zbior., red. S. Kieniewicz, Warszawa 1967Pisma genierała Gieczewicza k ... (adresat niepodany, prawdopodobnie jest to naczelnik III Wydziału gen. Wasyl Dołgorukow) w 1861 godu, „Russkaja Starina", t. 10, 1899, s. 141, 146Podwysockij A., Zapiski oczewidieca o sobytijach w Warszawie w 1861 i 1862godach, S. Pietierburg 1869Powstanie styczniowe. Materiały i dokumenty. Dokumenty Komitetu Centralnego Narodowego i Rządu Narodowego, red. E. Halicz, S. Kieniewicz, I. Miller, Wrocław 1968Powstanie styczniowe. Materiały i dokumenty. Korespondencja namiestników Królestwa Polskiego z 1861 roku, red. S. Kieniewicz, I. Miller, Wrocław 1964
304Franciszka Ramotowska Warszawa przedstyczniowa...Powstanie styczniowe. Materiały i dokumenty.Prasa tajna z lat 1861–1864, red. S. Kieniewicz, I. Miller, cz. 1, Wrocław 1966; cz. 2, Wrocław 1969; cz. 3, Wrocław 1970Powstanie styczniowe. Materiały i dokumenty. Raporty polityczne konsulów generalnych Francji w Warszawie 1860–1864, oprac. I. Koberdowa, Wrocław 1965Powstanie styczniowe. Materiały i dokumenty.Zarys powstania styczniowe-go opracowany w warszawskiej Cytadeli, red. S. Kieniewicz, T. Koprijewa, L. Szyłow, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1985Powstanie styczniowe. Materiały i dokumenty. Zbiór zeznań śledczych o prze-biegu powstania styczniowego, red. S. Kieniewicz, T. Koprijewa, I. Miller, Wrocław–Warszawa–Kraków 1965Powstanie styczniowe. Materiałyi dokumenty. Zeznania śledcze i zapiskio powstaniu styczniowym Oskara Awejde, red. S. Kieniewicz, I. Miller, Moskwa 1961Poznański K., Reforma szkolna w Królestwie Polskim w 1862 r., Wrocław 1968Précis historique sur la Pologne rédigé sur les notes du comte Ladislas Stroynowski touchant le mouvement national et l'insurrection de 1860 à 1863. Le Comité National de Varsovie. L'influence de la noblesse seigne-uriale et les tendances réelles du peuple, Genewa 1863Proces Romualda Traugutta iczłonków Rządu Narodowego, t. 1–4, red. E. Halicz, oprac. A. Borkiewicz, Cz. Milewski, K. Morawska, F. Ramotowska, A. Sienkiewicz, Warszawa 1960–1961Procacci G., Historia Włochów, Warszawa 1983Próchnik A., Żandarmeria na ziemiach Królestwa Polskiego. Szkic historycz-no-organizacyjny 1812–1912, „Archeion", t. 10, 1932Przewodnik po Warszawie z planem miasta ozdobionym 10-cią rycinami na stali, oprac. F.M. Sobieszczański, Warszawa 1857Przyborowski W., Historya dwóch lat: 1861–1862. Część wstępna, 1856–1860,t. 1–2, Kraków 1892Przybyszewski E., Pisma, Warszawa 1961Przybyszewski E., Proletariat przemysłowy w polskim ruchu rewolucyjnym lat sześćdziesiątych, [w:] Pisma, Warszawa 1961Riabinin J., Lublin i Lubelskie w przededniu powstania styczniowego, Lublin 1925Ramotowska F., Carskie władze represyjne, [w:] Proces Romualda Traugutta i członków Rządu Narodowego, t. 1, Warszawa 1860Ramotowska F., Kancelarie naczelnych komitetów ruchu narodowego w la-tach 1859–1862, „Archeion", t. 59, 1973Ramotowska F., Narodziny tajemnego państwa polskiego 1859–1862, Warszawa 1990Ramotowska F., Przedpowstańcza misja Narcyza Jankowskiego (maj 1858–li-piec 1860), „Miscellanea Historico-Archivistica", t. 19, 2012Ramotowska F., Rząd carski wobec manifestacji patriotycznych w Królestwie Polskim w latach 1860–1862, Wrocław 1971Ramotowska F., Rząd Narodowy Polski w latach 1863–1864, Warszawa 1978Ramotowska F., Sto lat cenzury pod zaborem rosyjskim (1815–1915) – pod-stawy normatywne, instrumenty wykonawcze, [w:] Piśmiennictwo – sys-
305Bibliografiatemy kontroli – obiegi alternatywne, t. 1, red. J. Kostecki, A. Brodzka, Warszawa 1992Ramotowska F., U źródeł tzw. reform Wielopolskiego, [w:] Wiek XIX. Prace ofiarowane Stefanowi Kieniewiczowi w 60. rocznicę urodzin, Warszawa 1967Ramotowska F., Warszawa u progu powstania styczniowego, [w:] Powstanie styczniowe 1863–1864. Wrzenie. Bój. Europa. Wizje, red. S. Kalembka, Warszawa 1990Ramotowska F., Warszawskie Komitety Cenzury w latach 1832–1915, [w:] Warszawa XIX wieku, 1795–1918, z. 2, Warszawa 1971Ramotowska F., Warszawskie komitety ruchu narodowego w latach 1858–1861, [w:] Warszawa XIX wieku, 1795–1918, z. 2, Warszawa 1971Raporty polityczne konsulów generalnych Francji w Warszawie 1860–1864, oprac. I. Koberdowa, Warszawa 1965Ratajczyk L., Polska wojna partyzancka 1863–1864, Warszawa 1966Recueil des traités, conventions et actes diplomatiques concentrant la Pologne 1762–1862, Paris 1862Reychman J., Tyrowicz M., Gralewski Mateusz (1826–1891), [w:] PSB, t. 8, Wrocław–Kraków–Warszawa 1959–1960Riewolucyonnaja situacyja w Rossii w 1859–1861 gg., Moskwa 1962Riewunienkow W., Polskoje wosstanije i jewropiejskaja dipłomatija, Leningrad 1957Roman Rogiński, powstaniec 1863. Zeznania i wspomnienia, przygotował do druku S. Kieniewicz, Warszawa 1983Roseveare I., From reform to rebellion: A. Wielopolski and the polish question, 1861–1863, „Canadian Slavic Studies", t. 3, 1969Ruch rewolucyjny w Królestwie Polskim. Manifestacje na prowincji, red. S. Kieniewicz, I. Miller, Wrocław 1963Ruch społeczno-polityczny na Ukrainie w 1856–1862r., red. E. Halicz, W. Koroluk, G. Marachow, S. Pilkiewicz, F. Szewczenko; wybór dokumen-tów: L. Obuszenkowa, W. Pawełko, B. Sukaczew, pod kier. G. Marachowa, Kijów 1963Rulikowski M., Teatr warszawski od czasów Osińskiego, 1825–1915, Lwów 1939Ryszkiewicz A., Szkoła Sztuk Pięknych w Warszawie, „Rocznik Warszawski", t. 4, 1963Samborski H., Wspomnienia z powstania z 1863 r. i pobytu na Syberyi, Warszawa 1916Straty bibliotek i archiwów warszawskich w zakresie rękopiśmiennych źródeł historycznych, t. 2, Archiwa porozbiorowe i najnowsze, Warszawa 1956Rybicki S., Wspomnienia,[w:] Spiskowcy i partyzanci 1863 roku, oprac. zbior., red. S. Kieniewicz, Warszawa 1967Schiper I., Dzieje handlu żydowskiego na ziemiach polskich, Warszawa 1937Sokołowski A., Dzieje powstania styczniowego 1863–1864, Berlin–Wiedeń 1911Strzelecki E., Ludność Warszawy, Warszawa 1929Siegel S., Ceny w Warszawie w latach 1816–1914, Poznań 1949Skałkowski A. M., Aleksander Wielopolski w świetle archiwów rodzinnych, t. 3, Margrabiego i Polski tragedia 1861–1877, Poznań 1947
306Franciszka Ramotowska Warszawa przedstyczniowa...Skałkowski A. M., Juliusz Enochi jego pisma w sprawach polsko-rosyjskich (1861–1864), Pamiętnik BibliotekiKórnickiej, 1947, z. 4Spiskowcy i partyzanci 1863 rok, red. S. Kieniewicz, Warszawa 1967Stankiewicz S., Dzieje wielkościiupadku Aleksandra Wielopolskiego, Warszawa 1967Starorypiński Z., Wspomnienia z różnych lat, [w:] Z. Starorypiński. K. Borowski, Między Kamieńcem i Archangielskiem. Dwa pamiętniki powstańców z 1863 roku, Warszawa 1986Stella-Sawicki J., Roman Żuliński. Wspomnienie w 25. rocznicę skonu na sto-kach warszawskiej Cytadeli, Lwów 1890Stolzman K., Partyzantka czyli wojna dla ludów powstających najwłaściwsza, Paryż 1844Stroński I., Lesiński Teofil (1821–1860), [w:] PSB, t. 17, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1972Studnicki W., Polityka Rosji względem szkolnictwa zaboru rosyjskiego, Kraków 1896Szczypiorski A., Warszawa, jej gospodarka, ludność w latach 1832–1862, Wrocław 1966Szenic St.,Maria Kalergis, Warszawa 1963Szelągowski A., Pierwsze kółka młodzieży warszawskiej,[w:] Polska, jej dzieje i kultura, t. 3, Od roku 1796–1930, ks. 5, Dzieje Polski w czasach powsta-nia styczniowego, rozdz. 36, Warszawa [1932]Szpadkowski T., Zapiski warszawskie: dziennik gimnazjalisty 1836–1839. Wspomnienia o Radzie Miejskiej 1861–1863, oprac. A. i T. Szarotowie, Wrocław 1869Szwankowski E., Warszawa. Rozwój urbanistycznyi architektoniczny, Warszawa 1952Szwarc A., Od Wielopolskiego do Stronnictwa Polityki Realnej. Zwolennicy ugody z Rosją, ich poglądyi próby działalności politycznej, Warszawa 1991Szwarc A., Czy Wielopolski miał szansę?, „Mówią Wieki", styczeń 2003, nr 01/03 (517)Szwarce B., Założenie Komitetu Centralnego w r. 1862, [w:] W czterdziestą rocznicę Powstania Styczniowego 1863–1903, red. B. Szwarce, Lwów 1903, s. 441–449Szymański K., Z WarszawyiHeidelbergu. Wspomnienia z lat 1843–1863, Warszawa 1967Śliwicki F., Wspomnienia b. studenta Szkoły Głównej,[w:] Spiskowcyiparty-zanci 1863 roku, oprac. zbior., red. S. Kieniewicz, Warszawa 1967Śliwowska W., Mikołaj I i jego czasy (1825–1855), Warszawa 1965Śliwowska W., Zesłańcy polscy w Imperium Rosyjskim w pierwszej połowie XIX wieku. Słownik biograficzny, Warszawa 1998Ustimowicz M. P., Zagoworyi pokuszenije na żyzń namiestnika jego impie-ratorskago wieliczestwa w Carstwie Polskom i gławnokomandujuszcza-go wojskami warszawskago wojennago okruga gienierał-fieldamarszała grafa Berga 7/19 sientiabrja 1863 goda, Warszawa 1870Wacława Szymanowskiego listyo wypadkach w Polsce, 1861–1862, przedm. M. Handelsman, Warszawa 1936
307BibliografiaWarszawa w pamiętnikach powstania styczniowego, oprac. K. Dunin--Wąsowicz, Warszawa 1963Wereszycki H., Austriaapowstanie styczniowe, Lwów 1930Wereszycki H., Historia Austrii, Wrocław 1972Wereszycki H., Hotel Lambertiobóz białych przed wybuchem powstania styczniowego, „Przegląd Historyczny", t. 50, 1959, z. 3Wiadomości z kraju z lat 1861 i1862, wyd. W. Gerhard, Lipsk 1863Wilska S., Pamiętnik o Ignacym Chmieleńskim, red. S. Kieniewicz, Wrocław 1952Wiśniewski J., Udział księży z diecezji sandomierskiej w powstaniu stycznio-wym, Radom 1926Władysława Daniłowskiego notatki do pamiętników, wyd. J. Czubek, Kraków 1908Wrotnowski A., Porozbiorowe aspiracje narodu polskiego, Kraków 1883Wspomnienia matki icórki z powstania 1863 r. Emilii HeurichowejiTeodory Kiślańskiej z Heurichów, Warszawa 1918Wspomnienia z niedawnej przeszłości przez Adama Słotwińskiego zebra-neiwielce czcigodnemu ojczyźnie zasłużonemu mężowi [...] Stefanowi Buczyńskiemu poświęcone, cz. 1, Kraków 1892Wybór tekstów źródłowych z historii Polski w latach 1795–1864, oprac. S. Kieniewicz, T. Mencel, W. Rostocki, Warszawa 1956Wydawnictwo materiałów do historii powstania 1863–1864, tom wstępny, Lwów 1888; t. 4, Lwów 1894Z żołnierskich wspomnień. Opis biegu życia kapitana Józefa Wojdackiego,[w:] Ks. Józef Jarzębowski. Mówią ludzie roku 1863. Antologia niezna-nych i mało znanych głosów ludzi współczesnych, Londyn 1963Zahorska J., Frankowski Leon (1843–1863), [w:] PSB, t, 7, Kraków 1948–1958Załęski W., Rys statystyki porównawczej miasta Warszawy, „Ekonomista", r. 6, 1871 (listopad)Zapiski senatora N.P. Sinielnikowa, „Istoriczeskij Wiestnik", 1895, nr 4, s. 49–50 [mps w zbiorach autorki]Zbiór materiałów do historyi Powstania Styczniowego 1863–1864-go roku, z. 3, zebrał August Kręcki, Warszawa 1917Zeznania śledczeopowstaniu styczniowym, oprac. S. Kieniewicz, Wrocław 1956Zgórniak M., Młodzież akademicka Uniwersytetu Jagiellońskiego wobec wydarzeń politycznych lat 1846–1866, [w:] Studia z dziejów młodzieży Uniwersytetu Krakowskiego od Oświecenia do połowy XX wieku, t. 1, Kraków 1964Żmichowska N., Listy do rodziny iprzyjaciół, t. 2, Kraków 1885Żmichowska N., Listy, t. 1, Wrocław 1957; t. 2, Wrocław 1960Żupański K. , Margrabia Wielopolskii reformy rządu rosyjskiegowKrólestwie, Poznań 1863Żychliński T., Wspomnienia z roku 1863, Poznań 1888Żychowski M., Ludwik Mierosławski 1814–1878, Warszawa 1963Żydzi apowstanie styczniowe. Materiałyidokumenty, oprac. A. Eisenbach, D. Fajnhauz, A. Wein, Warszawa 1963Żyźniewski S. J., The futile compromise reconsidered: Wielopolski and Russian policy 1861–1864, "American History Review", t. 70, 1965
Ilustracja 11Franciszka Ramotowska (1922–2003)
NOTA BIOGRAFICZNAFranciszka Ramotowska, archiwistka, historyk, długoletni pracownik Archiwum Głównego Akt Dawnych, profesor nauk humanistycznych, żołnierz AK, urodziła się 16 II 1922 r. w Wagach Gnatach na Podlasiu (powiat łomżyń-ski), jako córka Jana Ramotowskiego, posiadacza niewielkiego gospodarstwa rolnego, i Anny, z domu Chrostowskiej. Egzamin dojrzałości złożyła w 1941 r., po ukończeniu IX i X klasy rosyjskiej „dziesięciolatki" w Łomży, podczas nie-spełna dwuletniej okupacji tych terenów przez wojska radzieckie. Przyjęta na Uniwersytet Wileński, bez egzaminu wstępnego, nie podjęła nauki w związku z wybuchem wojny niemiecko-radzieckiej. W latach 1941–1944 nauczała dzie-ci w rodzinnej wsi, a w 1943 r. sama uczęszczała na tajne komplety do liceum ogólnokształcącego w Łomży. W czasie okupacji posługiwała się fałszywymi dokumentami na nazwisko: Antonina Rutkowska, stąd zdrobnienie imienia „Tola", którego używała w codziennym życiu. Od 1940 r. działała w podziemiu (ZWZ-AK), pod pseudonimem „Iskra". W marcu 1944 r. kpt. Jan Taborowski „Bruzda" powierzył jej funkcję łączniczki przy Komendzie Inspektoratu III Łomżyńskiego AK; była także sanitariuszką oraz prowadziła nasłuch radiowy. Po rozbrojeniu oddziału „Bruzdy" i internowaniu dowódcy przez Rosjan, w dru-giej połowie 1944 r. znalazła się w Białymstoku i tam kontynuowała naukę. Tam też została zadenuncjowana przez jednego z członków swojego oddziału, współ-pracującego z NKWD, i aresztowana w styczniu 1945 r. Poddana brutalnemu śledztwu, podczas próby ucieczki (wyskoczyła z okna budynku NKWD) została ciężko ranna. Leczona m. in. w szpitalu garnizonowym w Białymstoku, została odbita przez grupę byłego dowódcy mjr. Taborowskiego „Bruzdy", 20 IV 1945 r. Przewieziona została w Łomżyńskie, a następnie, w czerwcu t.r., do Warszawy.Od jesieni 1945 r. studiowała na Wydziale Humanistycznym (sekcja hi-storyczna) Uniwersytetu Warszawskiego. Egzamin magisterski zdała w grud-niu 1950 r., uzyskując 9 I 1951 r. tytuł mgr. filozofii. Stopień dr. nauk humani-stycznych, uchwałą Rady Wydziału Historycznego UW, otrzymała 5 IV 1966 r.,
na podstawie rozprawy: Rząd carski wobec ruchu narodowego w Królestwie Polskimwokresie manifestacji 1861/1862r., przygotowanej pod kierunkiem Stefana Kieniewicza (nagroda im. Emila Kipy, 1966 r.). 11 XII 1976 r. uzyska-ła stopień dr. hab. nauk humanistycznych w zakresie historii, nadany uchwałą Rady Naukowej IH PAN, na podstawie dysertacji: Rząd Narodowy Polskiwla-tach 1863–1864, a 13 II 1986 r. Rada Państwa nadała jej tytuł profesora nad-zwyczajnego nauk humanistycznych. Już w trakcie studiów, w roku akademickim 1948/1949, podjęła pracę w AGAD w Warszawie, na zasadzie wolontariatu, zajmując się głównie czyszcze-niem wydobytych spod gruzów materiałów archiwalnych. W 1949 r. ukończyła kurs archiwalny, a 1 III 1951 r. podjęła pracę w tym archiwum jako asystentka. W 1954 r. otrzymała awans na archiwistę, rok później na starszego archiwistę; w 1958 r. została adiunktem naukowo-badawczym. W 1970 r. naczelny dyrektor archiwów państwowych Leon Chajn wyraził zgodę na objęcie przez Franciszkę Ramotowską funkcji kierownika Oddziału II AGAD – akt władz, urzędów i in-stytucji publicznych okresu porozbiorowego. 1 V 1971 r. otrzymała stanowisko samodzielnego pracownika naukowo-badawczego w AGAD, a dwa lata później – docenta.W kwietniu 1983 r. została zwolniona z kierowania Oddziałem II i otrzyma-ła funkcję kierownika ówczesnego Oddziału VI – edycji źródeł. 1 III 1986 r. mia-nowana została profesorem nadzwyczajnym AGAD. 28 XII 1992 r. przeszła na emeryturę i została zatrudniona na etacie cząstkowym na stanowisku starszego kustosza. 31 VIII 2001 r., po ponad pięćdziesięcioletniej pracy w AGAD, prze-szła w stan spoczynku. Była pierwszym archiwistą w historii tego archiwum, który przechodząc wszystkie szczeble kariery zawodowej i pracując tylko w nim otrzymał tytuł profesora.Pracując w AGAD ponad pół wieku uczestniczyła w różnych czynnościach archiwalnych, od magazynowo-porządkowych po opracowywanie pomocy naj-wyższego rzędu. Początkowo zajmowała się inwentaryzacją i sumaryzacją ze-społów akt z okresu staropolskiego (m. in. Archiwum Koronne Warszawskie, Rada Nieustająca). Po przejściu do oddziału akt władz centralnych epoki poroz-biorowej wyspecjalizowała się w tematyce dziewiętnastowiecznych powstań na-rodowych, głównie powstania styczniowego, któremu poświęciła znaczną część swego dorobku archiwalnego i naukowego. Inwentaryzowała zbiory i zespoły źródeł z okresu powstania styczniowego, wykorzystując ich archiwalne opra-cowania (inwentarze, sumariusze) w pracy naukowo-badawczej i wydawniczej. Już w latach 1955–1957 pracowała w zespole przygotowującym do druku wy-dawnictwo akt: Proces Romualda Traugutta iczłonków Rządu Narodowego. Akta Audytoriatu Polowego z lat 1863/1864 (t.1–4, Warszawa 1960–1961), pisząc obszerną część wstępu do tej publikacji.
311Nota biograficznaZnaczący był jej wkład w prace Komisji Polsko-Radzieckiej, którawla-tach 1962–1986 wydała 25 tomów materiałów źródłowych do dziejów powsta-nia styczniowego (Powstanie Styczniowe. Materiały i dokumenty, t. 1–25, Warszawa–Moskwa 1962–1986). Inwentaryzowała i opracowywała także inne źródła archiwalne; uczestniczyła m. in. w zbiorowym opracowaniu Sumariusza protokołów Rady Administracyjnej Królestwa Polskiego 1815–1867, który zre-dagowała wraz z Kazimierzem Konarskim (cz. 1, t. 1–4, Warszawa 1958–1962). Sporządziła inwentarze akt I, II i III Rady Stanu Królestwa Polskiego z lat 1815–1867, wydane drukiem (Inwentarz akt I Rady Stanu KP, Warszawa 1973; Inwentarz akt II Rady Stanu KP, Warszawa 1976; Inwentarz akt III Rady Stanu KP, Warszawa 2007).Korzystając ze źródeł zgromadzonych w AGAD wydała także z ręko-pisu Traktat o wiecznym przymierzu między narodami ucywilizowa-nymi. Konstytucja dla Europy (1831 r.), autorstwa Wojciecha Bogumiła Jastrzębowskiego, uczestnika powstania listopadowego, określany jako projekt pierwszej w historii Konstytucji zjednoczonej Europy (Warszawa–Łódź 1985). W 1983 r. powierzono jej redakcję opracowania zbiorowego przewodnika po dziewiętnastowiecznym zasobie archiwalnym AGAD, nad którym pracowano bez rezultatu od wielu lat. Prace sfinalizowała w 1998 r. (Archiwum Główne Akt Dawnych. Przewodnik po zasobie, t. 2, Epoka porozbiorowa, Warszawa 1998), oddając dzieło uważane za jedno z najważniejszych i największych w historii AGAD, stanowiące ukoronowanie jej dorobku archiwalnego. Będąc konsultan-tem NDAP w sprawach kancelarii polskich i rosyjskich XIX w., oraz prowadząc międzyarchiwalny zespół naukowo-badawczy do spraw tych kancelarii przy Zakładzie Naukowo-Badawczym Archiwistyki NDAP, zdecydowanie występo-wała przeciwko inicjatywie władz archiwalnych, mającej na celu rozdzielenie między archiwa państwowe znacznej części zasobu AGAD z XIX w.Była autorką około 150 publikacji, artykułów i książek, wśród których do najważniejszych należy swego rodzaju trylogia, poświęcona organizacji tajnej administracji polskiej w czasie powstania 1863–1864: Rząd Narodowy Polskiw latach 1863–1864 (Warszawa 1978), Narodziny tajemnego państwa polskie-go1859–1864 (Warszawa 1990) oraz Tajemne państwo polskie. Struktura or-ganizacyjna (cz. 1–2, Warszawa 1999–2000), pierwsze całościowe opracowa-nie struktury organizacyjnej „tajemnego" państwa polskiego okresu powstania styczniowego wraz z opisem przebiegu działań zbrojnych. Była też autorką licz-nych artykułów w „Archeionie", współpracowała z „Przeglądem Historycznym", „Studiami Źródłoznawczymi" i „Tekami Archiwalnymi". Od 1964 r. systema-tycznie opracowywała życiorysy działaczy niepodległościowych dla Polskiego słownika biograficznego (PSB). W latach 1994–2002 była redaktorem nauko- https://www.archiwa.gov.pl/files/Warszawa_przedstyczniowa__Przebudzenie_rewolucja_moralna.pdf
